Artikal yang di tulis oleh Prof Shamrahayu memperjelaskan beberapa persoalan yang membantu rakyat Selangor menjawab beberapa kekeliruan. Persoalannya ialah:-
1. Siapakah yang layak dilantik sebagai menteri besar?
2. Adakah disyaratkan dia seorang anak jati atau dilahirkan di negeri Selangor?
3. Adakah seorang menteri besar telah kehilangan kepercayaan setelah beliau dipecat daripada parti politiknya.
4. Bolehkah seorang wanita dilantik sebagai menteri besar?
5. Adakah menteri besar boleh dipecat?
6. Bagaimanakah hilang kepercayaan kepada menteri besar boleh berlaku?
7. Siapakah yang boleh membuat permintaan untuk membubar Dewan.
8. Dalam keadaan manakah Sultan boleh memberi perkenan dan dalam keadaan manakah pula baginda boleh, untuk tidak memberi perkenan bagi pembubaran DUN?
Kemelut jawatan Menteri
Besar di Selangor mempunyai impak mendalam kepada pemahaman dan perkembangan
undang-undang Perlembagaan. Persoalan undang-undang Perlembagaan yang mempunyai
jalur persoalan sama telah berlaku di Perak dahulu dan ia telah selesai dengan
keputusan mahkamah. Peristiwa sebegini sudah tentu memberikan kita peluang
untuk mengenali diri dan negeri, serta seterusnya negara kita dalam konteks
perundangan; supaya kita lebih mengenali dan dapat menentukan prinsip amalan demokrasi berparlimen, raja
berperlembagaan dan seterusnya demokrasi beraja
kita.
Kalau kita pengikut atau
penyokong tegar demokrasi, kita perlu fikir kembali apakah benar-benar
demokrasi berparlimen yang kita faham itu dapat menjamin kestabilan dan dapat
mengubat penyalahgunaan kuasa oleh para pemain demokrasi. Sebenarnya kemelut
ini telah memperkenalkan kepada kita ruang lompong demokrasi. Sekiranya kita
sedar tentang wujudnya kelompongan tersebut, apakah cara terbaik untuk kita
menyediakan perisai supaya demokrasi tidak menyebabkan barah salah guna kuasa
dalam sistem kita.
Demokrasi berparlimen yang
kita amalkan ini adalah demokrasi yang mempunyai raja atau demokrasi beraja.
Dikembarkan dalam sistem kita ini ialah demokrasi beraja. Sistem demokrasi berparlimen, raja berperlembagaan dan
seterusnya demokrasi beraja itu mempunyai punca kuasa yang sama, iaitu
Perlembagaan. Dengan kata lain, Perlembagaan mencipta demokrasi
berparlimen. Perlembagaan juga mencipta raja berperlembagaan dan Perlembagaan
juga meletakkan prinsip dan nilai kepada kedua-duanya. Kedua-duanya
bersumberkan Perlembagaan. Sebab itulah Perlembagaan menjadi sumber utama
undang-undang dan juga sumber kepada sistem pentadbiran kita.
Beberapa perkara
perundangan berkaitan kemelut menteri besar di Selangor ini ialah; pertama, siapakah yang layak dilantik sebagai
menteri besar? Syarat kelayakan lantikan menteri besar ialah dia
seorang Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) serta mempunyai kepercayaan majoriti
Ahli Dewan.
Adakah disyaratkan dia
seorang anak jati atau dilahirkan di negeri Selangor? Syarat ini tiada dalam Perlembagaan negeri Selangor. Dalam amalan
demokrasi melalui pilihan raya, seseorang bukan anak jati negeri boleh
bertanding dan menjadi ADUN bagi negeri Selangor. Dengan itu,
sebagai seorang ADUN walaupun bukan anak jati negeri Selangor, seseorang ADUN
itu layak dilantik menjadi menteri besar dari segi undang-undang bertulis. Tetapi di sini timbul persoalan amalan Perlembagaan.
Adakah kita mahu membentuk satu amalan atau konvensyen Perlembagaan (satu
sumber Perlembagaan) untuk menjadikan syarat tidak bertulis bahawa menteri
besar hendaklah daripada anak jati negeri berkenaan. Mungkin ini boleh
dijadikan amalan Perlembagaan untuk diserahkan kepada budi bicara sultan. Dalam
keadaan ini kita meletakkan prinsip tidak bertulis kepada apa yang tidak
dinyatakan oleh Perlembagaan secara harfiah.
Adakah hal
kewarganegaraan isu penting dalam kelayakan sebagai menteri besar? Ya. Ia adalah isu penting. Ini kerana Perlembagaan, dalam kes
negeri Selangor ini, Perlembagaan Negeri Selangor dengan nyata dan jelas
menyebut bahawa seorang yang mendapat kewarganegaraan menerusi cara
naturalisasi atau pendaftaran menerusi Perkara 17 Perlembagaan Persekutuan,
tidak boleh dilantik sebagai Menteri Besar Selangor. Perkara 17
Perlembagaan Persekutuan telah dimansuhkan pada tahun 1962, tetapi ia tetap
menjadi syarat atau larangan dalam peruntukan Perlembagaan negeri Selangor.
Bolehkah seorang
wanita dilantik sebagai menteri besar? Sekali
lagi tiada syarat yang jantina diletakkan oleh undang-undang. Oleh itu dari
segi undang-undang, ia bukan satu kesalahan. Di sini kita sekali lagi
memerlukan jawapan kepada persoalan sama ada kita perlu mencipta amalan atau
konvensyen Perlembagaan?
Budi bicara
Adakah kita mahu menerima
amalan terdahulu yang sentiasa meletakkan seorang lelaki sebagai menteri besar
mahu diteruskan sebagai amalan atau kita mahu mengubah amalan ini atas dasar
merit atau kebolehan seseorang calon menteri besar tanpa melihat kepada
jantinanya. Mungkinkah di sini kita perlu memberi
sultan, dalam demokrasi beraja untuk menentukan jawapan kepada perkara ini?
Sekiranya seorang wanita itu memenuhi merit, saya tidak mempunyai masalah
dengan wanita menjadi menteri besar. Dan sultan perlu
diberikan kuasa budi bicara untuk menentukan merit atau kebolehan dan
kewibawaan seorang calon menteri besar, bukan semata-mata kepada jantina calon
tersebut.
Persoalan lain yang timbul
dalam kemelut di Selangor ini ialah, adakah seorang
menteri besar telah kehilangan kepercayaan setelah beliau dipecat daripada parti politiknya.
Perlembagaan dengan jelas menyatakan bahawa, kepercayaan
kepada menteri besar ialah kepercayaan Ahli Dewan, bukan kepercayaan parti
politiknya. Tetapi bacaan dalam politik ialah menteri besar telah hilang
kepercayaan sekiranya dipecat daripada parti politiknya.
Adakah menteri besar
boleh dipecat? Setelah dilantik
dengan kepercayaan menteri besar tidak boleh dipecat, kecuali beliau telah
dibuktikan telah hilang kepercayaan kepadanya dan beliau enggan meletak
jawatan. Sultan boleh memecat menteri besar yang pada hemat baginda telah hilang
kepercayaan sekiranya menteri besar tersebut enggan meletak jawatan.
Setelah itu, sultan diberikan kuasa budi bicara untuk menentukan seorang ADUN
yang pada hemat
baginda" mempunyai kepercayaan majoriti ADUN.
Bagaimanakah hilang
kepercayaan kepada menteri besar boleh berlaku? Jawapan
kepada soalan ini telah banyak kita lihat. Sebagai ringkasan dalam keadaan di
Selangor ini, sebagaimana juga keputusan dalam kes mahkamah dalam kemelut Perak
sebelum ini, ia boleh ditentukan di luar Dewan Undangan Negeri melalui satu
pernyataan dokumen yang mempunyai kesan undang-undang. Ia tidak semestinya
dibuat dalam Dewan Undangan Negeri.
Apa yang jelas di sini
ialah, dalam beberapa keadaan peruntukan Perlembagaan tidak menjelaskan dalam
bentuk tulisan atau tidak menyatakan secara harfiah tentang beberapa perkara
dan perincian dalam sistem demokrasi berparlimen dan raja berperlembagaan
tersebut. Antara persoalan yang tidak dijelaskan secara harfiah oleh
Perlembagaan ialah - apakah yang dimaksudkan dengan frasa pada hemat
baginda
dalam peruntukan undang-undang.
Apabila Perlembagaan dengan
jelas menyebut bahawa Sultan mempunyai kuasa untuk tidak membubar Dewan
Undangan Negeri apabila ada permintaan untuk membubarkan Dewan. Persoalan berkaitan ialah, siapakah yang boleh
membuat permintaan untuk membubar Dewan. Adakah hanya menteri besar
yang percaya dia telah kehilangan kepercayaan sahaja, atau ada orang lain,
selain menteri besar boleh membuat permintaan
membubar Dewan. Saya berpendapat, hanya menteri besar
tersebut yang boleh membuat permintaan membubar Dewan. Ini jelas dalam Perkara
53(6) Perlembagaan Negeri Selangor.
Sekiranya menteri besar
membuat permintaan untuk membubar Dewan Undangan Negeri, dalam
keadaan manakah Sultan boleh memberi perkenan dan dalam keadaan manakah pula
baginda boleh, untuk tidak memberi perkenan bagi pembubaran DUN?
Semua ini perlu diserahkan kepada budi bicara Tuanku Sultan. Kekosongan ini
menunjukkan ruang kepada kita untuk membina sistem, membentuk nilai dan
seterusnya mencipta konsep amalan Perlembagaan kita sendiri.
Oleh itu peristiwa atau
seperti kemelut di Selangor ini menyediakan satu ruang untuk kita membentuk
amalan Perlembagaan kita. Amalan Perlembagaan dalam keadaan ini berkaitan
dengan, terutamanya kuasa raja atau sultan bagi negeri dalam menentukan kepercayaan
ahli Dewan Undangan Negeri.
Persoalan berkait kemelut
jawatan menteri besar di Selangor ini membawa kita kepada satu pendekatan atau
satu peluang untuk kita mencipta faham Perlembagaan kita sendiri. Apakah
prinsip-prinsip yang perlu kita pakai dan tafsiran Perlembagaan yang perlu kita
tetapkan untuk sistem raja berperlembagaan yang kita terima dan jadikan amalan
Perlembagaan kita sekiranya ia tidak bertulis dalam Perlembagaan. Kita rujuk
kepada sejarah kita, kita tidak perlu meniru raja berperlembagaan yang
diamalkan di negara lain kerana amalan tersebut tidak sesuai dengan sejarah dan
hala tuju negara kita. Tiada konsep universal dalam prinsip raja
berperlembagaan.
Prof.
Shamrahayu
Penulis
ialah Felo Utama Pusat Kajian
Syariah,
Undang-Undang dan Politik,
Institut
Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)
Artikel Penuh:
http://www.utusan.com.my/utusan/Rencana/20140824/re_08/Peranan-Sultan-dalam-kemelut-MB-Selangor#ixzz3BJTgSLEa
© Utusan Melayu (M) Bhd